HERİ KÖYÜMÜZÜN YILLAR ÖNCEK YERLEŞİK DURUMU HAKKINDA ARAŞTIRMA YAZILARIDIR

 

TÜRK TEZLERİNE GÖRE HEMŞİNLİLER

     Türk tezlerinin temelinde Fahrettin Kırzıoğlu’nun bilgileri temel olmaktadır.Onun  19 Aralık 1986 yılında Rize’de verdiği “Milli Tarihimizde Rize Bölgesi” adlı konferansta “Hemşinliler” ile ilgili söyledikleri özetle şunlardır:

“M.S. 623 yıllarında Hamam Beğ idaresindeki “Amaduni” adlı Oğuz  Oymağı’nın Ateşe tapan sasanilerden kaçarak, Rize doğusuna yerleşmesi öncesinde; burada kendilerinden önceki Oğuz asıllı olan ve Büyük İskender’in Hindistan Seferi sırasında aldığı, Horasan’dan kovduğu Partlı / Arşaklı kolu vardı.Bunlar Amadan / Hamadan’a yerleşmişlerdi.360 yıl orada kalan Türkleri, “Armenya = Yukarı eller” kralı Ardaşeş / Aksidares (M.S. 100-113 ) Amaduni (Amadanlı ) adıyla ülkesine getirerek, Revan / Erivan’ın batısındaki Alakes / Arakas dağına yerleştirerek beğlik haline getirmişti.

Horasan’dan gelme Arşaklıların Suren /Pahlav kolundan Anak adlı Pirens oğlu Aziz Grigor, 301-306 yıllarında Küçük Arşaklılar ülkesini resmen Hıristiyanlığa sokarken Amaduni beyleri de Hıristiyan olmuştu.Ancak bu boyun mensupları, Sasanilerden kurtulmak için Hamam idaresinde aileleriyle birlikte Hıristiyan Bizans toprağı Rize bölgesine göçüp “Dampur” denilen yıkık kasabayı imar ederek, buraya beğlerinin adıyla Hamam-a Sen /Şin adını verdiler. “Hamam’ın abad ettiği / yaptığı” anlamına gelen bu addan dolayı o bölgeye yerleşenlere Hemşinliler deniliyordu.Bunlar, genelde İspir ve Erzurum’un Müslüman Türklerin eline geçmesinden,onlarla yakın ilişkide olduklarından kolaylıkla Müslüman olmuşlardı.Osmanlı Vergi defterleri olan Tahrir defterlerinde bunlara “Müselman-i Kadim” (1461 yılı fetih öncesi eski Müslümanları ) deniliyordu.Komşuları “Lazluk” takilere ise,Müselmani Cedid (Yeni Müslümanlar ) denildiği, belirtilmiştir.

        1080 yılında, 80 bin obalı (çadırlı) Çepni Türkmenlerinin yerleşmesi,1071 Malazgirt Savaşı’ndan sonra Anadolu’nun kapılarının Türklere açılması doğrultusunda Erzurum’u merkez yaparak kurulan Saltuklu Emirliği’nin aldığı topraklar arasında Rize ve çevresi de vardı.1080 yılı yazında ise Danişmentlü Yürkmenlerinden olan Sülü Beğ, Türkmen Kürtün oymağını,Harşut çayı boyuna yerleştirirken, 80 bin obalı Çepni adlı Türkmen boyu da Trabzon-Rize kesimine yerleşti.1085 yılında Danişmentli Sülü Beğ,Çoruk ağzındaki kıyılara hakim olduğundan “Emirül Sevahil” (Sahillerin Emiri/ beyi) ünvanı ile anılıyordu.

11. ve 12. yüzyıllarda Rize ve çevresine Kıpçaklı Ortadoks Kumbasar oymağının ve Orbelyanlardan bir kolun Trabzon İmparatorluğu’nun koruyucu askeri olarak  yerleşmesi ile bölge yeni bir Türk yoğunluğa sahne olmuştur.Ancak bunların gelmesi ile bölgedeki Müslüman nüfusun güçlük çektikleri de bir gerçektir.

Yukarıdaki bilgilerden çıkan sonuca göre; Rize-Hemşin çevresine yerleşen ve geldiği yerde Ermenice konuşan Hıristiyan Türklere, daha sonra çok kalabalık başka bir Türk grubun katılması ve bunu 11. ve 12. yüzyıllarda Kıpçak Türkleri (Hıristiyan) katılması, bölgenin tamamen Türkleşmesini sağlamıştır.Bunlara Osmanlı fethinden sonraki Türk yerleşmesinin de eklenmesi ile bölgedeki azınlıkların oranlarının düşmesine ve etkinliklerinin yitirilmesine neden olmuştur

 

GÜRCÜ ETKİNLİKLERİNE EK OLACAK

      Doğu Karadeniz’deki Köy adları içerisinde 1933 tarihli eski isimlerine göre olanlar ile ilgili olarak Türkiye’deki Gürcülere hitap eden Çveneburi dergisinin Sahibi ve sorumlu Müdürü Osman Nuri Mercan ile birlikte yaptığımız çalışmalar sonucu Gürcü manaları olan köyler ile ilgili bilgiler aşağıdadır:

 

    İLİ                İLÇESİ        ESKİ KÖY ADI      KÖY ADININ MANASI

Artvin              Merkez            Angliya                         Anglia= espritüel, komik

Artvin              Merkez            Berta                             Din adamı

Artvin              Merkez            Cora                              Ağaçtan oyularak yapılan su kabı

Artvin              Merkez            Şavgüler                        Kara yürekli, taş yürekli

Artvin              Merkez            Tihlizar                         Toprak çan

Artvin              Merkez            Varthel                          Elin bulunması

Artvin              Merkez            Varziya                          Bağlık

Artvin              Merkez            Miskar                           Üç kapılı yer

Artvin              Borçka            Dampal                           Dampali= çürük

Artvin              Borçka            Çhala/ Düzköy                Batak yer

Artvin              Borçka            Gogliyat                          Goglieti= Gogli’nin yeri

Artvin              Borçka            İbrika                               İber/ Gürcü’lerin yeri

Artvin              Borçka            İremit                              Geyiklerin yeri

Artvin              Borçka            Maradit                            Sonsuzluk yeri

Artvin              Borçka            Mindiyet                          Mindieti= Arzu, dilek yeri

Artvin              Borçka            Sabaür                              Sabauri= Saba’ların yeri

Artvin              Borçka            Samihrev                         Üç vadi

Artvin              Borçka            Sanatev                            Ekilmiş yer

Artvin              Hopa              Yakovit                            Yakoveti= Yakob’un yeri

Artvin              Şavşat             İmarhav                            İmerhevi= Öbür vadi

Artvin              Şavşat             Ahaldaba                         Yeni köy

Artvin              Şavşat             Seshlavur/ Tseshlavuri    Ateşin bulunduğu yer  

Trabzon           Akçaabat        Satari                                Odun veya tomrukların kaydırıldığı oluk

 

       Osman Nuri Mercan’ın ifadesine göre ayrıca 1933 yılındaki Türk idari taksimatına dayalı olarak; Artvin Merkez’deki Anagert,Ardamuç (Ardanuçi), Beşavul,Binat, Boselt, Daba, Danzot, DiyarkerMüç, Dolishana, Goraşet, Gurcan, Hertvis, Heva (Hebaz/ heva), Karsiniye, Kartla, Kılarceti, Konzun (Korzul), Kuvarshan (Kuvarahana), Mamasında (Mamazminda), Longöthan (Longothana), Nacviyon (Nacviya), Obiza (Opiza), Orcuk (Orcohi), Ortiz (Ortisi), Sakara (Sahara), Sivet (Şiveti), Solyana (Tsoliana), Usot (Usoti), Zekeriya (Zakaria), Artvin Borka ilçesinde Aduya (Aduca), Aravet (Araveti), Banakna, Bezneul, Çikatvet (Çihuveti), Efrat (Eprati), Gurbin (Gurbini), Kasmet (Kasmeti), Klastor (Klaskuri), Kordet (Gordeti), Kuvamçiret (Kvamçireti), Macahel (Macaheli), Murğivert, Ohercin, Porsit, Zanzul;Artvin Şavşat ilçesine bağlı; Zibet (Cevizli), Havzoril (Çağlayan), Çartulet (Çamlı), Sorsel (Çavdarlı), Sürevan (Dutlu), Zakiyat (Maden),Diyaban (Meydancık), Meyra/Meria (Veliköy),Marmanelis (Yavuzköy), Rabat (Yeniköy), Rize Hopa ilçesine bağlı; Arhavi (Arhva), Çampet, Lome, Mushara, Pilarket, Sühület; Trabzon Akçaabat ilçesine Cahori,Koçli ,Trabzon Of ilçesine bağlı Zikalı,Giresun Merkez ilçesine bağlı Cindi,Alucra ilçesine bağlı Parak/Parah, Giresun Görele ilçesine bağlı Heri, Himatlı (Karadere), Gümüşhane ili Merkez ilçeye bağlı Perek,Tembeda; Gümüşhane Kelkit’e bağlı; Dölbet, Gevezit, Sarpı; Bayburt’a bağlı Çerçi, Ergi, Erginis, Hardişi,Hereverti, Kontolot köylerinin kelime kökleri itibarıyla Gürcüce olmaları gerektiğini ancak günümüzde kullanılan basit Gürcüce sözlüklerde bu adların yer almadığını fakat daha teknik ve akademik sözlüklerde manalarının bulunabileceğini belirtir.   

Çveneburi Dergisindeki bir yazı kısaca şöyledir: (1)

“KIPÇAKLAR NEREDE ?

       “Rusların artan baskısı karşısında,Kıpçak başbuğlarından Atrak, 1118 yılında damadı Gürcü kralı David II. nin daveti üzerine büyük bir Kıpçak grubu ile Gürcüstan’a gitti. Gürcü kralı bu Kıpçaklardan 40.000 kişilik bir süvari kuvveti teşkil ederek,Türkiye Selçukluları’nın saldırılarına karşı koyduğu gibi, Şirvan, İran ve Ermenistan’a başarılı seferler yaptı.

   Selçukluların karışık durumundan istifade etmek isteyen Gürcü kralı Davit, kayınpederi olan Kıpçak başbuğu Atrak’ın Kıpçak kuvvetleri sayesinde, bir istila hareketine girişerek, Gence kapılarına kadar gelmiş, bu bölgede yaşayan göçmen Türkmenlerin kütle halinde Anadolu’ya göç etmelerine sebep olmuştur.

   Tblisi merkezli Gürcü krallığının emrindeki Kıpçaklar topyekün Batumi’ye mi yerleşitiler. Elbette ki hayır, onlar damatları kral David’in başkenti Tbilisi ve civarındaki Gürcüler’le kaynaşarak Doğu Gürcüleri’nin içinde eridiler. Batumi ve çevresi için ise bu söylenemez.

  Bir kısım Gürcü Müslüman oldu bir kısım Türk’de Hiristiyanlığı seçti. Bu iki millet birbirleriyle evlilikler yaptı karıştılar. Gürcüler ve Türkler tartışmasız fiilen kardeştirl”

     Gürcüler ve Türkler, tarih boyunca birbirleriyle ilişkileri çerçevesinde genelde iç içe yaşadılar.Gürcü krallıklarında Türkler, en yüksek mevkilere çıkarak, çok uzun süre ordularının başkomutanlıklarını yaptıkları gibi Osmanlılarda da Gürcü kökenli Gürcü Abünnebi Paşa, Gürcü İbrahim Paşa, Veziri azam Gürcü Mehmet Paşa gibi bir çok vezir ve paşa vardır.Hatta Bolşevik ihtilali döneminde kurulan bağımsız Gürcü Cumhuriyeti’nin ilk başbakanı Jordan , Kıpçak kökenli bir Gürcü değil midir? Ancak burada Gürcü derken bazen Ahıska Türklerini de bu gruba katan kaynaklar vardır. Neyse günümüzde Gürcüler ile Türkler, birbirlerine çok yakın iki dost millettir. Birbirlerinin toprak bütünlükleri ve bayraklarına saygı duydukça bu dostluk güçlenerek artacaktır.

Kaynak:http://www.ofhayrat.com/albayrak_sunucu3.htm 

              İnternet sitesi